Η βία ανηλίκων ως καθρέφτης της ελληνικής κοινωνίας: ένα φαινόμενο που ζητά ευθύνη, όχι αποποίηση

 

Μια αλήθεια που αποφεύγουμε να δούμε

Υπάρχει μια αλήθεια που πολλές φορές αρνούμαστε να δούμε κατάματα: η βία ανηλίκων στην Ελλάδα δεν είναι ένα συγκυριακό ξέσπασμα. Είναι ένας καθρέφτης της κοινωνίας μας. Ένας καθρέφτης που μας επιστρέφει το είδωλο της αποξένωσης, της πίεσης, των ανισοτήτων και της σιωπής.

 Χρήστος Σώκλας
Μέλος Ε.ΑΣ.Υ.Α.
Πτυχιούχος Νομικής Σχολής Αθηνών  με ειδίκευση στην Εγκληματολογία

 Τα τελευταία χρόνια, περιστατικά επιθέσεων μεταξύ μαθητών, βία στο σχολείο, εκφοβισμός, διαδικτυακή παρενόχληση, ακόμη και εγκληματικές πράξεις από και προς ανήλικους, πολλαπλασιάζονται με ανησυχητικό ρυθμό. Κι όμως, κάθε φορά μοιάζουμε να εκπλησσόμαστε. Η κοινωνία μας αντιδρά αποσπασματικά, σχεδόν αμυντικά. Σαν να μη θέλει να παραδεχτεί ότι η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται μέσα της.

Οι αιτίες είναι μπροστά μας — απλώς δεν θέλουμε να τις κοιτάξουμε

Παιδιά που μεγαλώνουν μέσα σε ενδοοικογενειακή βία.
Έφηβοι που αισθάνονται αόρατοι στο σχολείο.
Μαθητές που γίνονται στόχοι κοροϊδίας, χλευασμού ή αποκλεισμού.
Οικογένειες εξουθενωμένες από οικονομική ανασφάλεια και ψυχολογική πίεση.
Έφηβοι μπροστά σε ένα κινητό που μπορεί να γίνει όπλο, μέσω cyberbullying, εκβιασμού ή διαπόμπευσης.

Αυτά τα παιδιά δεν γεννήθηκαν «βίαια». Τα διαμορφώνουμε. Τα τραυματίζουμε. Τα αφήνουμε να μεγαλώνουν χωρίς σταθερά σημεία αναφοράς, χωρίς παρουσία, χωρίς συνομιλητές. Η βία δεν εμφανίζεται ξαφνικά — καλλιεργείται σιωπηλά, κάθε φορά που ένα παιδί δεν ακούγεται, δεν προστατεύεται, δεν νιώθει ότι ανήκει κάπου.

Το θεσμικό πλαίσιο υπάρχει. Αυτό που λείπει είναι η εφαρμογή.

Για να είμαστε δίκαιοι, η ελληνική πολιτεία δεν είναι αδρανής.
Υπάρχει σύγχρονο νομικό και θεσμικό πλαίσιο:
• Η Εθνική Στρατηγική για την Πρόληψη της Βίας και Αντιμετώπιση της Παραβατικότητας Ανηλίκων 2025-2030 θέτει κανόνες, πρωτόκολλα και υπηρεσίες για πρόληψη στα σχολεία, ενίσχυση ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών και δικτύων υποστήριξης.
• Τα «Σπίτια του Παιδιού» και οι υπηρεσίες προστασίας ανηλίκων ενισχύουν την ψυχολογική υποστήριξη ανήλικων θυμάτων.
• Η χώρα έχει υιοθετήσει τη Σύμβαση Lanzarote, ένα αυστηρό διεθνές πλαίσιο για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών.
• Στην εκπαίδευση, νέες ρυθμίσεις αντιμετωπίζουν το bullying ως ποινικά ελέγξιμη συμπεριφορά, δίνοντας ξεκάθαρο μήνυμα μηδενικής ανοχής.

Και όμως — σε κάθε περιστατικό βίας που έρχεται στη δημοσιότητα, αναδεικνύεται το ίδιο χάσμα: η απόσταση ανάμεσα στο νόμο και την πράξη.
Γιατί οι δομές δεν επαρκούν.
Γιατί οι επαγγελματίες είναι λίγοι.
Γιατί τα σχολεία ζητούν βοήθεια που αργεί.
Γιατί η κοινωνία συνεχίζει να σιωπά.
Γιατί τα παιδιά φοβούνται να μιλήσουν, και όταν μιλούν, συχνά δεν τα πιστεύουμε.

Δεν φταίνε τα παιδιά. Φταίνε οι ενήλικες.

Έχουμε αναθέσει στο σχολείο τη δουλειά που δεν έγινε στο σπίτι. Έχουμε αναθέσει στο διαδίκτυο την ευθύνη που δεν αναλάβαμε εμείς. Έχουμε αφήσει ανήλικους να διαμορφώνουν την ταυτότητά τους μέσα σε τοξικά πρότυπα, χωρίς φίλτρο, χωρίς επίβλεψη, χωρίς καθοδήγηση.

Η βία τους είναι η κραυγή τους.
Η σιωπή μας είναι η συνενοχή μας.

Η λύση; Όχι άλλη τιμωρία — αλλά περισσότερη παρουσία

Δεν θα σταματήσει η βία με τιμωρίες, απαγορεύσεις και επικοινωνιακές καμπάνιες.
Η βία σταματά:
• όταν ο γονιός ακούει
• όταν ο εκπαιδευτικός βλέπει πριν να είναι αργά
• όταν η κοινότητα δείχνει ότι νοιάζεται
• όταν τα παιδιά αποκτούν χώρους έκφρασης
• όταν η ψυχολογική στήριξη γίνεται θεμελιώδες δικαίωμα και όχι «πολυτέλεια»
• όταν η νομοθεσία εφαρμόζεται, όχι απλώς ανακοινώνεται

Δεν χρειάζεται άλλο χάσμα γενεών — χρειάζεται γέφυρα. Χρειάζεται χρόνος, διάλογος, ενσυναίσθηση. Πάνω από όλα, χρειάζεται η παρουσία των ενηλίκων στη ζωή των παιδιών τους.

Τα παιδιά δεν είναι απειλή. Είναι προειδοποίηση.

Κάθε φορά που ένα παιδί σηκώνει χέρι σε άλλο παιδί, κάτι μέσα στην κοινωνία μας έχει ραγίσει.
Κάθε φορά που ένα παιδί κακοποιείται ή εκφοβίζεται, έχει αποτύχει το σύστημα προστασίας μας.
Κάθε φορά που ένα παιδί σωπαίνει, εμείς πρέπει να μιλήσουμε.

Η βία ανηλίκων δεν είναι στατιστικό. Είναι τραύμα. Και τα τραύματα δεν κρύβονται — θεραπεύονται.

Το ερώτημα είναι απλό, αλλά επιτακτικό:
Θα συνεχίσουμε να μιλάμε για τη βία των παιδιών; Ή θα αρχίσουμε επιτέλους να μιλάμε για τη βία που δεχόμαστε να ζουν τα παιδιά μας και να αναλάβουμε δράση;;