Με δημοψήφισμα αλλάζει όλο το εργατικό δίκαιο στην Ιταλία

 

Ιστορικό δημοψήφισμα για το Εργατικό Δίκαιο που ζήτησαν τα συνδικάτα στην Ιταλία

Ιστορικό δημοψήφισμα πρόκειται να διεξαχθεί κατά το διήμερο 8 και 9 Ιουνίου στην Ιταλία, έπειτα από τη συγκέντρωση πάνω από 4,5 εκατομμυρίων υπογραφών, με πρωτοβουλία αριστερών και κεντρώων κομμάτων της αντιπολίτευσης, οργανώσεων και της CGIL (“Confederazione Generale Italiana del Lavoro”, ελλ. «Γενική Ιταλική Συνομοσπονδία Εργασίας»), της μεγαλύτερης και αρχαιότερης συνδικαλιστικής οργάνωσης της Ιταλίας. Το δημοψήφισμα αφορά στον μετριασμό των προϋποθέσεων για την απόκτηση ιταλικής ιθαγένειας, καθώς και σε μία σειρά μεταρρυθμίσεων για αυξημένη προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων.

Τα βασικά σημεία του δημοψηφίσματος

• Σύμβαση με αυξανόμενες εγγυήσεις
• Λύση σύμβασης στις μικρές επιχειρήσεις
• Συμβάσεις ορισμένου χρόνου
• Υπεργολαβίες και ασφάλεια στην εργασία

Οι πέντε ερωτήσεις υπό εξέταση

1. Κατάργηση της σύμβασης εργασίας με αυξανόμενες εγγυήσεις, που εισήχθη με το Jobs Act το 2015 (αν και έχει υποστεί εκτεταμένες τροποποιήσεις μετά τις παρεμβάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου).
2. Επαναφορά της υποχρεωτικής αιτιολογίας για τη χρήση των συμβάσεων ορισμένου χρόνου.
3. Κατάργηση του ανώτατου ορίου αποζημίωσης για παράνομη απόλυση στις επιχειρήσεις με έως 15 εργαζόμενους.
4. Επέκταση της αλληλέγγυας ευθύνης μεταξύ κυρίου του έργου και αναδόχου και για τα εργατικά ατυχήματα που οφείλονται σε ειδικούς κινδύνους που σχετίζονται με τη δραστηριότητα της αναδόχου επιχείρησης.
5. (εκτός εργασιακού δικαίου) Μείωση προϋπόθεσης διαμονής για αίτηση ιθαγένειας από 10 σε 5 έτη

Αυτοί είναι οι στόχοι των τεσσάρων εργατικών δημοψηφισμάτων που θα διεξαχθούν στις 8 και 9 Ιουνίου, παράλληλα με το δημοψήφισμα που αποσκοπεί στη μείωση από δέκα σε πέντε χρόνια της περιόδου νόμιμης διαμονής στην Ιταλία των αλλοδαπών, προκειμένου να αποκτήσουν την ιταλική ιθαγένεια.

Πρόκειται για δημοψηφίσματα κατάργησης νόμων (abrogativi), συνεπώς όσοι ψηφίζουν «ναι» επιθυμούν την κατάργηση των διατάξεων που αναγράφονται στο ψηφοδέλτιο, ενώ όσοι ψηφίζουν «όχι» επιθυμούν τη διατήρησή τους στο ιταλικό νομικό σύστημα.

Εάν το δημοψήφισμα δεν πετύχει απαρτία του 50% συν έναν των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, το αποτέλεσμα δεν θα έχει καμία νομική ισχύ.

Σύμβαση με αυξανόμενες εγγυήσεις

Η σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου με αυξανόμενες εγγυήσεις εισήχθη με το Νομοθετικό Διάταγμα 23/2015 από την κυβέρνηση Ρέντσι, ως εφαρμογή της εξουσιοδοτικής νομοθεσίας 183/2014, και εφαρμόζεται στις προσλήψεις που έγιναν από τις 7 Μαρτίου 2015 και μετά.

Ο σκοπός της διάταξης ήταν να περιορίσει την εφαρμογή της επαναπρόσληψης του εργαζομένου σε περίπτωση παράνομης απόλυσης, αντικαθιστώντας την σε ορισμένες περιπτώσεις με οικονομική αποζημίωση, η οποία είναι κλιμακωτή ανάλογα με τα χρόνια υπηρεσίας (εξ ου και το όνομα «σύμβαση με αυξανόμενες εγγυήσεις») και καθορισμένη σε μέγεθος, αντί να αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια του δικαστή.

Για τους εργαζόμενους που προσλήφθηκαν πριν από τις 7 Μαρτίου 2015, σε περίπτωση απόλυσης που κρίνεται παράνομη, εφαρμόζονται οι εγγυήσεις που προβλέπει το άρθρο 18 του Καταστατικού Νόμου των εργαζομένων (Νόμος 300/1970), με ευρύτερη χρήση της επαναπρόσληψης, αν και μετά τη μεταρρύθμιση του 2012 αυτή αντικαθίσταται σε αρκετές περιπτώσεις από αποζημίωση.

Το Συνταγματικό Δικαστήριο έχει εκδώσει επανειλημμένα αποφάσεις τα τελευταία χρόνια σχετικά με διάφορες διατάξεις του Νομοθετικού Διατάγματος 23/2015, κηρύσσοντάς τις αντισυνταγματικές και μειώνοντας τις διαφορές με τις εγγυήσεις που προβλέπονται από το Νόμο Εργαζομένων (Statuto dei Lavoratori).

«Στην πράξη», εξηγεί ο Arturo Maresca, καθηγητής εργατικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης, «οι διαφορές στις προστασίες σήμερα είναι λίγες: σε περίπτωση απόλυσης για δικαιολογημένο αντικειμενικό λόγο (δηλαδή οικονομικούς λόγους), η επαναπρόσληψη είναι πιο ευρεία στο άρθρο 18 παρά στη ρύθμιση της σύμβασης με αυξανόμενες εγγυήσεις.

Σε περίπτωση παραβίασης της υποχρέωσης επανατοποθέτησης (obbligo di repêchage – δηλαδή η υποχρέωση του εργοδότη να αποδείξει ότι δεν μπορεί να επανατοποθετήσει τον απολυόμενο σε άλλη θέση), το άρθρο 18 προβλέπει την επαναπρόσληψη, ενώ το Νομοθετικό Διάταγμα 23/2015 προβλέπει αποζημίωση.»

Το δημοψήφισμα προτείνει την πλήρη κατάργηση του Νομοθετικού Διατάγματος 23/2015, επανερχόμενο στις προστασίες του άρθρου 18 του Statuto dei Lavoratori για όλους τους εργαζόμενους.

Λύση σύμβασης στις μικρές επιχειρήσεις

Ένα ακόμα ερώτημα στο οποίο καλούνται να απαντήσουν οι ψηφοφόροι αφορά την κατάργηση του ανώτατου ορίου των έξι μηνών αποζημίωσης για εργαζόμενο που απολύεται από επιχείρηση με έως 15 εργαζόμενους, όταν ο δικαστής διαπιστώσει ότι δεν υφίσταται απόλυση για σπουδαίο λόγο ή δικαιολογημένη αιτία.

Εάν η διάταξη τροποποιηθεί, το ύψος της αποζημίωσης θα μπορεί να καθορίζεται ελεύθερα από τον δικαστή, ακόμη και στις μικρές επιχειρήσεις.

«Ο αριθμός των εργαζομένων», εξηγεί ο Valerio Speziale, καθηγητής εργατικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο Gabriele d’Annunzio του Chieti-Pescara, «δεν αποτελεί πάντα δείκτη της οικονομικής ισχύος μιας εταιρείας: στον τομέα των νέων τεχνολογιών, για παράδειγμα, υπάρχουν επιχειρήσεις με περιορισμένο αριθμό εργαζομένων αλλά με πολύ υψηλό τζίρο. Για τον καθορισμό της αποζημίωσης, ο δικαστής θα μπορεί να λαμβάνει υπόψη και άλλους παράγοντες, όπως τη συμπεριφορά των μερών, τις συνθήκες του εργαζομένου και τον πραγματικό τζίρο της επιχείρησης.»

Συμβάσεις ορισμένου χρόνου

Το ερώτημα σχετικά με τη σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου προτείνει την τροποποίηση του Νομοθετικού Διατάγματος 81/2015, καταργώντας τη δυνατότητα σύναψης σύμβασης ορισμένου χρόνου χωρίς να αναφέρεται αιτιολογία για τους πρώτους 12 μήνες (δηλαδή το λόγο για τον οποίο ο εργοδότης θέτει χρονικό όριο στη σύμβαση). Σήμερα, για τους πρώτους 12 μήνες η σύμβαση θεωρείται «αναιτιώδης» (acausale).

Εάν η τροποποίηση εγκριθεί, θα είναι υποχρεωτική η αναγραφή αιτιολογίας για κάθε σύμβαση ορισμένου χρόνου, με μέγιστη διάρκεια έως 24 μήνες. Επιπλέον, η αιτιολογία αυτή θα πρέπει είτε να προβλέπεται στις εθνικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας είτε να αφορά την ανάγκη αντικατάστασης άλλων εργαζομένων. Εκτός αυτών των δύο περιπτώσεων, η σύναψη συμβάσεων ορισμένου χρόνου θα καθίσταται αδύνατη, περιορίζοντας σημαντικά τη χρήση αυτού του τύπου σύμβασης.

Υπεργολαβίες και ασφάλεια

Το δημοψήφισμα που αφορά την ασφάλεια στην εργασία στοχεύει στην επέκταση της αλληλέγγυας ευθύνης μεταξύ κύριου του έργου και αναδόχου και για τους ειδικούς κινδύνους που σχετίζονται με τη δραστηριότητα των επιχειρήσεων που εκτελούν ή υπεργολαβούν το έργο (δηλαδή τους κινδύνους που προκύπτουν ειδικά από τα υλικά ή τον εξοπλισμό της αναδόχου επιχείρησης). Σήμερα, η αλληλέγγυα ευθύνη εξαιρείται μόνο για αυτού του τύπου τους κινδύνους.

 

Οι πέντε ερωτήσεις υπό εξέταση:

Σύμβαση με αυξανόμενες εγγυήσεις

Αν επικρατήσει το «ΝΑΙ»

Τέλος στις αυξανόμενες εγγυήσεις

Εάν το δημοψήφισμα πετύχει απαρτία και επικρατήσουν τα «ναι», σε περίπτωση απόλυσης που κρίνεται παράνομη από το δικαστήριο — για όλους τους εργαζόμενους, ανεξαρτήτως ημερομηνίας πρόσληψης — θα επιστρέψουμε στην εφαρμογή των εγγυήσεων που προβλέπει το άρθρο 18 του Statuto dei Lavoratori, όπως τροποποιήθηκε από τον νόμο 92/2012.

Η κατάργηση της σύμβασης με αυξανόμενες εγγυήσεις που εισήχθη το 2015 μπορεί να επηρεάσει τις εκκρεμείς δίκες που αφορούν αυτό τον τύπο σύμβασης και δεν έχουν ακόμη τελεσιδικήσει.

Αν επικρατήσει το «ΟΧΙ» ή δεν επιτευχθεί απαρτία

Διατήρηση του διπλού συστήματος προστασίας

Η επιλογή «όχι» στο ψηφοδέλτιο στοχεύει στην επιβεβαίωση του υφιστάμενου καθεστώτος, που προβλέπει δύο τύπους προστασίας σε περίπτωση απόλυσης που κρίνεται παράνομη:

• τις προβλέψεις του άρθρου 18 του Statuto dei Lavoratori για τους εργαζόμενους που προσλήφθηκαν πριν τις 7 Μαρτίου 2015,
• και την εφαρμογή των κυρώσεων που ορίζονται στο Νομοθετικό Διάταγμα 23/2015 (σύμβαση με αυξανόμενες εγγυήσεις) για τους εργαζόμενους που προσλήφθηκαν από τις 7 Μαρτίου 2015 και μετά.

Τα δύο αυτά καθεστώτα έχουν πλησιάσει σημαντικά, μετά από διάφορες αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου σχετικά με το Νομοθετικό Διάταγμα 23/2015.

Απολύσεις στις μικρές επιχειρήσεις

Αν επικρατήσει το «ΝΑΙ»

Αποζημιώσεις χωρίς όριο

Για εργαζόμενο που απολύεται από επιχείρηση με έως 15 εργαζόμενους, αν ο δικαστής διαπιστώσει ότι δεν υπάρχουν λόγοι για απόλυση με σπουδαίο λόγο ή δικαιολογημένη αιτία, το ποσό της αποζημίωσης δεν θα έχει πλέον ανώτατο όριο τους έξι μισθούς της τελευταίας συνολικής αμοιβής, αλλά θα μπορεί να καθοριστεί ελεύθερα από τον δικαστή.

Θεωρητικά, η αποζημίωση αυτή θα μπορούσε να υπερβεί και το ανώτατο όριο των 36 μηνών μισθού που προβλέπει η σύμβαση με αυξανόμενες εγγυήσεις για τους εργαζόμενους σε μεγαλύτερες επιχειρήσεις.

«ΟΧΙ» ή χωρίς απαρτία

Η αποζημίωση παραμένει μεταξύ 2,5 και 6 μηνών.

Η αποζημίωση για εργαζόμενο που απολύεται παράνομα από επιχείρηση με έως 15 εργαζόμενους θα παραμείνει καθορισμένη μεταξύ ελάχιστου 2,5 και μέγιστου 6 μηνών της τελευταίας πραγματικής συνολικής αμοιβής, λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό των απασχολούμενων, το μέγεθος της επιχείρησης, την προϋπηρεσία του εργαζόμενου και τη συμπεριφορά των μερών.

Αυτή η ρύθμιση ισχύει επίσης για τα υποκαταστήματα πολυεθνικών εταιρειών, που στην Ιταλία μπορεί να έχουν μικρό αριθμό εργαζομένων.

Συμβάσεις ορισμένου χρόνου

Αν επικρατήσει το «ΝΑΙ»

Υποχρεωτική η αναγραφή αιτιολογίας

Για τη σύναψη σύμβασης ορισμένου χρόνου θα απαιτείται πάντα η αιτιολογία, δηλαδή ο λόγος που δικαιολογεί τον χρονικό περιορισμό της σύμβασης. Οι μοναδικοί αποδεκτοί λόγοι θα είναι:

• αυτοί που προβλέπονται από τις εθνικές, περιφερειακές ή επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις εργασίας (όπου υπάρχουν),
• η αντικατάσταση άλλων εργαζομένων.

Η χρήση της σύμβασης ορισμένου χρόνου θα περιοριστεί σημαντικά, καθώς σήμερα αποτελεί την κυρίαρχη μορφή εισόδου στην αγορά εργασίας.

«ΟΧΙ» ή χωρίς απαρτία
Αιτιολογίες μετά τους 12 μήνες

Η σύμβαση ορισμένου χρόνου θα μπορεί ακόμα να συναφθεί χωρίς αιτιολογία για τους πρώτους 12 μήνες. Μετά, και έως τα 24 συνολικά μήνες, η αιτιολογία πρέπει να αναγράφεται. Οι λόγοι αυτοί πρέπει να προβλέπονται:

• από τις εθνικές, περιφερειακές ή επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις εργασίας που έχουν υπογραφεί από τις πλέον αντιπροσωπευτικές συνδικαλιστικές ενώσεις,
• στις συλλογικές συμβάσεις που εφαρμόζονται στην επιχείρηση,
• έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025, για ανάγκες που έχουν συμφωνηθεί μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου.

Ως αιτιολογία μπορεί να θεωρηθεί και η αντικατάσταση άλλων εργαζομένων.

Υπεργολαβικές εταιρείες (Appalti)

Αν επικρατήσει το «ΝΑΙ»
Επέκταση της ευθύνης

Ο στόχος του δημοψηφίσματος για την ασφάλεια στην εργασία είναι η κατάργηση μιας διάταξης που σήμερα αποκλείει την αλληλέγγυα ευθύνη μεταξύ αναθέτουσας αρχής και εργολάβου (δηλαδή η υποχρέωση της αναθέτουσας να συμμετέχει στην τυχόν αποζημίωση) για ατυχήματα που σχετίζονται με τους ειδικούς κινδύνους της δραστηριότητας του εργολάβου. Αυτοί οι κίνδυνοι είναι ανεξάρτητοι από τη δραστηριότητα της επιχείρησης που αναθέτει το έργο (π.χ. κίνδυνοι που συνδέονται με ειδικές εργασίες ή υλικά, όπως αναφέρονται στη μελέτη εκτίμησης κινδύνου της επιχείρησης του εργολάβου).

«ΟΧΙ» ή χωρίς απαρτία
Περιορισμένη ευθύνη

Η αλληλέγγυα ευθύνη μεταξύ αναθέτουσας αρχής και εργολάβου θα παραμείνει μόνο στους ήδη προβλεπόμενους τομείς: για παράδειγμα στην περίπτωση μη καταβολής ασφαλιστικών εισφορών και αποδοχών από την εργολαβική εταιρεία προς τους εργαζομένους της. Όσον αφορά την ασφάλεια στην εργασία, υπάρχει αλληλέγγυα ευθύνη για όλες τις ζημίες για τις οποίες ο εργαζόμενος, είτε είναι υπάλληλος του εργολάβου είτε του υπεργολάβου, δεν έχει αποζημιωθεί από το INAIL (Ιταλικό Ινστιτούτο Ασφάλισης Εργατικών Ατυχημάτων). Εξαιρούνται οι ζημίες που προκύπτουν από τους ειδικούς κινδύνους που σχετίζονται με τη δραστηριότητα του εργολάβου.

Αίτηση πολιτογράφησης

Αν επικρατήσει το «ΝΑΙ»
Αίτηση μετά από 5 χρόνια

Με βάση την προτεινόμενη τροποποίηση του νόμου 91/1992 μέσω του δημοψηφίσματος, η ιταλική ιθαγένεια θα μπορεί να χορηγείται σε ενήλικες αλλοδαπούς που διαμένουν νόμιμα στην Ιταλία για τουλάχιστον πέντε χρόνια, αντί για δέκα όπως ισχύει σήμερα. Αν εγκριθεί, δεν θα αλλάξουν τα υπόλοιπα απαιτούμενα κριτήρια, δηλαδή η συνεχής διαμονή, η τριετής εργασιακή απασχόληση και η επιτυχής εξέταση στη γλωσσική δοκιμασία.

«ΟΧΙ» ή χωρίς απαρτία
Παραμένει η προθεσμία των 10 ετών

Σε περίπτωση αποτυχίας του δημοψηφίσματος, θα παραμείνει το ισχύον κριτήριο των 10 ετών νόμιμης διαμονής στην Ιταλία για την υποβολή αίτησης πολιτογράφησης.

Οι υποστηρικτές του «όχι» θεωρούν ότι ο περιορισμός του θέματος της ιθαγένειας μόνο στο κριτήριο της διαμονής υποβαθμίζει την αξία της ένταξης.

Ένας ακόμα λόγος άρνησης αφορά την αποτελεσματικότητα του δημοψηφίσματος για τη ρύθμιση θεμάτων που θα έπρεπε να νομοθετήσει το κοινοβούλιο.

 

Άρθρο της Valentina Melis, δημοσιευμένο στο:

https://www.ilsole24ore.com/art/referendum-centro-voto-licenziamenti-e-patti-tempo-AHNLzM2

 

dikigorosergatologos