Οι λαμπρές νίκες του Ελληνικού Στρατού το Θέρος του 1921

 

Μελετώντας κανείς τα ιστορικά γεγονότα της μικρασιατικής εκστρατείας αξίζει να σταθεί στις λαμπρές νίκες που κατήγαγε ο Ελληνικός Στρατός το θέρος του 1921 οι οποίες δόξασαν τα ελληνικά όπλα, σε βάρος των κεμαλικών δυνάμεων στα βάθη των άγονων εδαφών της Μ. Ασίας.

Γράφει ο Κωνσταντίνος Χασόγιας, Θεολόγος του Ε.Κ.Π.Α.

Την 29η Μαρτίου 1921, ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας ο Δημήτριος Γούναρης ως Πρωθυπουργός. Το μέτωπο στη Μ. Ασία ήταν ανοικτό και καμία χώρα δεν υπεστήριζε την ελληνική εκστρατεία πλην της ουδέτερης Αγγλίας του Ντ. Λόυντ Τζώρτζ.

Η μόνη επιλογή που υπήρχε για να επιβιώσει ο ελληνισμός της Ιωνίας ήταν η συντριβή των τουρκικών δυνάμεων στο πεδίο της μάχης. Προς τούτο η Στρατιά της Μικράς Ασίας, αποφάσισε την ενέργεια επιθετικής αναγνώρισης προς το Εσκί-Σεχίρ. Την απόφαση έλαβε ο νέος Αρχιστράτηγος Αναστάσιος Παπούλας.

Η κυβέρνηση είχε τις διαβεβαιώσεις του Συνταγματάρχη Πτολεμαίου Σαρηγιάννη ότι θα πετύχαινε η εκστρατεία. Η βεβαιότητα αυτή οδήγησε τη Βουλή των Ελλήνων με παμψηφεί απόφαση, να ζητήσει από τον Ανώτατο Άρχοντα της Χώρας, Βασιλέα Κωνσταντίνο Α’, να μεταβεί στο μέτωπο της Μ. Ασίας προκειμένου να ενισχύσει το ηθικό των ανδρών του Ελληνικού Στρατού.

Πράγματι, 29η Μαΐου 1921, αν και ο Βασιλιάς είχε κλονισμένη υγεία (που δεν του επέτρεψε να παίξει το ρόλο του Ηγέτη όπως την εποχή των Βαλκανικών πολέμων του 1912-‘13), εξέδωσε ένα συγκινητικό διάγγελμα και ξεκίνησε για τη Σμύρνη.

Τον Βασιλέα στη Σμύρνη συνόδευαν ο Πρωθυπουργός Δημ. Γούναρης, οι υπουργοί Στρατιωτικών και Ναυτικών Θεοτόκης και Μαυρομιχάλης, ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Αντιστράτηγος Β. Δούσμανης, ο διάδοχος του Θρόνου πρίγκηπας Γεώργιος, καθώς και ο πρίγκηπας Νικόλαος.

Η υποδοχή που τους επιφυλάχτηκε από τους Έλληνες της Σμύρνης ήταν θριαμβευτική. Η Μητρόπολη είχε καλυφθεί με ελληνικές σημαίες, προ της κυρίας πύλης αναρτήθηκε μεγάλη ταινία Σταυρού με επιγραφή: «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ». Στην εξώθυρα είχε τοποθετηθεί δικέφαλος αετός και πάνω από αυτόν υπήρχε η επιγραφή: «ΕΙΣ ΟΙΩΝΟΣ ΑΡΙΣΤΟΣ ΑΜΥΝΕΣΘΑΙ ΠΕΡΙ ΠΑΤΡΗΣ».

Ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, την ημέρα της άφιξης του Πρωθυπουργού και του Βασιλέως, βρισκόταν στην Αδριανούπολη, καθώς συμμετείχε στη συνέλευση των ιεραρχών των Νέων Χωρών για το ζήτημα της εκλογής του νέου Πατριάρχη. Από εκεί έστειλε στο Βασιλέα τηλεγράφημα καλωσορίζοντας τον Έλληνα Ηγεμόνα.

Η ΝΙΚΗΦΟΡΑ ΠΡΟΕΛΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

Την 1η/14η Ιουνίου 1921, η δύναμη της ελληνικής Στρατιάς έφθασε στις 6.159 αξιωματικούς και 193.994 οπλίτες, 63.639 κτήνη, 318 πυροβόλα και 3 σμήνη αεροσκαφών, όταν ολοκληρώθηκε η επιστράτευση.

Οι τουρκικές δυνάμεις κατείχαν τη γραμμή από το Εσκί-Σεχίρ (Δορύλαιο), την Κιουτάχεια έως το Αφιόν Καραχισάρ (Ακροϊνόν). Η ελληνική επίθεση κατά των κεμαλικών δυνάμεων εκδηλώθηκε την 29η Ιουνίου/12η Ιουλίου 1921. Αντικειμενικός σκοπός ήταν η κατάληψη της Κιουτάχειας όπου βρισκόταν ο κεμαλικός στρατός με στόχο την καταστροφή του.

Την 1η Ιουλίου 1921 κατελήφθη το Αφιόν Καραχισάρ. Η μάχη για την κατάληψη της Κιουτάχειας πραγματοποιήθηκε από την 2α / 15η Ιουλίου 1921 έως 4η / 17η Ιουλίου 1921. Οι ημέτερες δυνάμεις του Β’ Σ.Σ. ενήργησαν την 4η Ιουλίου 1921 και κατέλαβαν την πόλη της Κιουτάχειας. Την 6η Ιουλίου 1921, το Γ’ Σ.Σ. κατέλαβε το Εσκί-Σεχίρ χωρίς μάχη, ενώ οι κεμαλικές δυνάμεις υποχώρησαν ανατολικώς και νοτίως.

Οι επιτυχημένες ενέργειες του Ελληνικού Στρατού ανησύχησαν τον Μουσταφά Κεμάλ, ο οποίος διέταξε να προβληθεί ισχυρή αντίσταση από τις δυνάμεις του, οι οποίες την 8η/21η Ιουλίου 1921 εξαπέλυσαν σφοδρή αντεπίθεση κατά των ημετέρων τμημάτων επικεντρώνοντας την προσπάθειά τους στο κενό μεταξύ Α’ και Β’ Σώματος Στρατού στο Εσκί-Σεχίρ.

Άπαντα τα Σώματα Στρατού πολέμησαν γενναία στη μάχη, απέκρουσαν την επίθεση του εχθρού και στη συνέχεια καταδίωξαν τους κεμαλικούς. Οι Τούρκοι υπέστησαν μεγάλες απώλειες και αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν πυροβόλα και άφθονο υλικό.

Ο Αρχηγός Στρατιάς Παπούλας, ανέφερε προς την Κυβέρνηση ότι: «Η μεγάλη μάχη του Δορυλαίου (Εσκί-Σεχίρ) έληξε χθές δια πλήρους και περιφανούς νίκης των ηρωικών Στρατευμάτων ημών». Την 10η/23η Ιουλίου 1921 ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος έφυγε από το Κορδελιό για το Εσκί –Σεχίρ.

Την 18η/31η Ιουλίου έγινε μία λαμπρή τελετή, στην οποία ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος παρασημοφόρησε με το «Αριστείο Ανδρείας» τις πολεμικές σημαίες των συνταγμάτων καθώς και αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και οπλίτες που διακρίθηκαν στη μάχη.

Η εφημερίδα «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» την 27η Ιουλίου 1921 (π.ημ) σημείωνε γλαφυρά από το ρεπορτάζ του μικρασιατικού μετώπου τα εξής: «Ο ΣΤΡΑΤΟΣ ΠΡΟΗΛΑΣΕΝ ΕΝ Μ. ΑΣΙΑ ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ ΤΩΝ ΕΡΕΙΠΙΩΝ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ. Η Νεωτέρα Ελλάς προελαύνει εις τους τόπους του αρχαίου Μικρασιατικού Ελληνισμού. Και με την προέλασιν αυτήν, ζωντανά και επιβλητικά ακόμη, απεκαλύφθησαν τα τεκμήρια της αρχαίας εκείνης Ελλάδος.»

Ακολούθως, την 15η / 23η Ιουλίου 1921 πραγματοποιήθηκε στην Κιουτάχεια Πολεμικό Συμβούλιο όπου με προτροπή του Πρωθυπουργού αποφασίσθηκε η συνέχιση της εκστρατείας. Στόχος ήταν πλέον η κατάληψη της Άγκυρας από τον Ελληνικό Στρατό και η εκμηδένιση του εχθρού. Η έναρξη της επιχείρησης έγινε την 1η/14η Αυγούστου 1921.

Η ελληνική στρατιά αποτελούνταν από τρία Σώματα με τρεις Μεραρχίες κάθε σώμα και την Ταξιαρχία Ιππικού. Διοικητές των σωμάτων ήταν: στο Α’ Σ.Σ. ο Υποστράτηγος Αλέξ. Κοντούλης, στο Β’ Σ.Σ. ο Υποστράτηγος Πρίγκηψ Ανδρέας, στο Γ’ Σ.Σ. ο Υποστράτηγος Γεώρ. Πολυμενάκος και στην Ταξιαρχία Ιππικού ο Συνταγματάρχης Νικολαΐδης.

Την 5η/18η Αυγούστου 1921 ο Ελληνικός Στρατός άρχισε τη διέλευση του Σαγγάριου ποταμού. Την 11η Αυγούστου 1921, ξεκίνησε ο αγώνας των ημετέρων τμημάτων.

Ο Ζαβιτζιάνος (δικηγόρος και πολιτικός) αποκάλυπτε στις αναμνήσεις του, πως οι δυνάμεις του Κεμάλ είχαν ενισχυθεί, από ποιους και με ποιο τρόπο: «Ο Κεμάλ κατά το διάστημα του μηνός, που εμεσολάβησεν από της προηγουμένης επιθέσεως μέχρι της τελευταίας ταύτης, με την βοήθειαν των Γάλλων και των Ιταλών ανεφοδίασε πλήρως τον στρατόν του, τόσον εις υλικόν πολέμου, όσον και εις τρόφιμα, ηδυνήθη δε συνεπεία της Γαλλοκεμαλικής συμβάσεως να μεταφέρη εκ Κιλικίας δύο πλήρεις μεραρχίας, την 5η και την 9ην, δια των οποίων σημαντικά ενίσχυσε το κατά των Ελλήνων μέτωπον. Τον όλον δε αριθμόν μεραρχιών του ανεβίβασεν από 14 εις 18. Αντιθέτως οι Έλληνες όσον απεμακρύνοντο από τας στρατιωτικάς των βάσεις, τόσον συνήντον δυσχερείας μεγαλυτέρας εις τον εφοδιασμόν των».

Ακολούθησαν σκληρές μάχες. Ο εχθρός αμύνονταν με μεγάλη αποφασιστικότητα. Το Β’ Σ.Σ. κατέλαβε τις οχυρές θέσεις Γιαπάν και το Μαγκάλ-Ντάγ. Την 15η Αυγούστου 1921 το Α’ Σ.Σ. κατέλαβε το Εβλί-Φακιλί. Το Β’ Σ.Σ. μετά από σκληρό αγώνα κατέλαβε το Καλέ-Γκροττό την 17η Αυγούστου 1921. Την 18η Αυγούστου 1921 το Γ’ Σ.Σ. κατέλαβε την Σαπάντζα.

Ωστόσο, οι κεμαλικές δυνάμεις αντεπιτέθηκαν την 28η Αυγούστου 1921. Την 29η προς 30η Αυγούστου 1921 οι ημέτερες δυνάμεις εν πλήρη τάξει πέρασαν το Σαγγάριο ποταμό και στρατοπέδευσαν στην αριστερή όχθη του. Ο Ελληνικός Στρατός είχε φτάσει στα όρια των δυνατοτήτων του.

Οι νίκες του Ελληνικού Στρατού το θέρος του 1921 ήταν σημαντικές, όμως δεν συνέτριψαν τις κεμαλικές δυνάμεις. Δυστυχώς, η Ελλάδα του 1921 είχε να αντιμετωπίσει και έναν εσωτερικό εχθρό: τα οξυμένα πολιτικά πάθη του εθνικού διχασμού ανάμεσα σε βενιζελικούς και αντιβενιζελικούς.

Ήταν άραγε μάταιος ο επικός αγώνας του Ελληνικού Στρατού του 1921 στη Μικρά Ασία αφού επακολούθησε η καταστροφή του 1922; Στο ερώτημα αυτό δίνει απάντηση ο πρίγκιπας Ανδρέας στον επίλογο του βιβλίου του «Δορύλαιον – Σαγγάριος 1921»:

«Επί ματαίω λοιπόν η εσχάτη θυσία της Μ. Ασίας; Όχι! Διότι ο σπόρος ον έσπειρεν ο Έλλην οπλίτης θα βλαστήση μίαν ημέραν εις δένδρον μέγα και αειθαλές. Εν τω μεταξύ οι ένδοξοι νεκροί ημών κείνται παρά το πλευρόν των προπατόρων αυτών, των οπλιτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των στρατιωτών του Ηρακλείου και του Νικηφόρου Φωκά, ο δε ψίθυρος των κυμάτων του Αιγαίου κομίζει εις τας ελληνικάς ακτάς τον αντίλαλον της ηχούς:
“Ὦ ξεῖν, ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα, τοῖς κείνων ῥήμασι πειθόμενοι”».

Συμπερασματικά, η εκστρατεία του Ελληνικού Στρατού το θέρος του 1921 ήταν πράγματι ένα έπος, που πρέπει να έχουν κατά νου άπαντες. Ο Ελληνικός Στρατός κατήγαγε σημαντικές νίκες, τη στιγμή που ο τουρκικός στρατός του Κεμάλ συνεχώς ενισχυόταν και ο ανεφοδιασμός του σε πολεμικό υλικό συμπληρωνόταν με προμήθειες της Γαλλίας και της Ιταλίας.

Η ανάμνηση της θυσίας των πεσόντων προγόνων μας που έπεσαν ηρωικά στον υπερ πάντων αγώνα στα αιματοβαμμένα χώματα της Μικράς Ασίας είναι ο ελάχιστος φόρος τιμής για αυτούς τους ήρωες.