Επανεξοπλισμός και ευρωπαϊκή αμυντική στρατηγική: Νέα εποχή, νέες ισορροπίες

 

Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις των τελευταίων ετών έχουν επιταχύνει τη συζήτηση γύρω από την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας, και η πρωτοβουλία "ReArm Europe" αποτελεί τη θεσμική απάντηση των Βρυξελλών στις αυξημένες ανάγκες ασφάλειας. Η Ελλάδα, χώρα με ήδη υψηλό ποσοστό αμυντικών δαπανών, καλείται τώρα να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της εντός του νέου αυτού πλαισίου.

Το ευρωπαϊκό σχέδιο, συνολικής «ευελιξίας» έως 800 δισ. ευρώ, δίνει στα κράτη-μέλη τη δυνατότητα να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες έως και κατά 1,5% του ΑΕΠ ετησίως, χωρίς αυτό να προσμετράται αυστηρά στους δημοσιονομικούς κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας. Αυτό σημαίνει, πρακτικά, ότι τα κράτη αποκτούν περιθώρια κινήσεων για να ενισχύσουν την άμυνά τους χωρίς να αντιμετωπίσουν άμεσα κυρώσεις για υπερβολικό έλλειμμα.

Για την Ελλάδα, η συγκυρία συμπίπτει με την έναρξη ενός νέου δεκαετούς εξοπλιστικού προγράμματος, ύψους περίπου 28 δισ. ευρώ. Ήδη, στον προϋπολογισμό του 2025, έχουν ενταχθεί αυξημένες δαπάνες για εξοπλισμούς, ενώ προβλέπεται περαιτέρω αύξηση μέχρι και το 2027. Το πρόγραμμα, σύμφωνα με πηγές του Υπουργείου Άμυνας, περιλαμβάνει την ενίσχυση υφιστάμενων συστημάτων, την προμήθεια νέου στρατιωτικού υλικού και τη στήριξη της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας.

Αξιοσημείωτο είναι πως, βάσει των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι αμυντικές δαπάνες που καλύπτονται από τη ρήτρα ευελιξίας δεν περιορίζονται μόνο στους εξοπλισμούς. Περιλαμβάνουν και τις μισθολογικές απολαβές των στρατιωτικών, την εκπαίδευση, τις υποδομές και γενικά κάθε τρέχουσα ή επενδυτική ανάγκη του στρατεύματος. Αυτό δίνει ευρύτερο περιεχόμενο στην έννοια της «ενίσχυσης άμυνας» και μπορεί να συμβάλει τόσο στην αναβάθμιση των μέσων, όσο και στη βελτίωση των συνθηκών για το προσωπικό.

Παράλληλα, η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να εξασφαλίσει ότι η συμμετοχή της χώρας στο ευρωπαϊκό αμυντικό οικοδόμημα δεν θα προκαλέσει νέους κινδύνους για τη δημοσιονομική σταθερότητα. Η ενεργοποίηση της λεγόμενης "εθνικής ρήτρας διαφυγής" θεωρείται κρίσιμη ώστε οι αυξημένες πιστώσεις να μην επηρεάσουν τον στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος και τη μελλοντική έξοδο από την ενισχυμένη εποπτεία.

Ωστόσο, η γενική αρχή του προγράμματος "ReArm Europe" δεν προβλέπει άμεση χρηματοδότηση των κρατών-μελών, αλλά μάλλον έναν γενικότερο προσανατολισμό δημοσιονομικής προσαρμογής. Τα 800 δισ. ευρώ δεν συνιστούν ευρωπαϊκό ταμείο, αλλά συνολικό δημοσιονομικό χώρο εντός του οποίου θα πρέπει να κινηθούν τα κράτη με δικές τους πηγές χρηματοδότησης.

Η επιτυχία του νέου στρατηγικού πλαισίου θα εξαρτηθεί τελικά από την ικανότητα κάθε χώρας –και φυσικά της Ελλάδας– να συνδυάσει την αμυντική της αναβάθμιση με μακροοικονομική ισορροπία, θεσμική σοβαρότητα και κοινωνική αποδοχή. Το στοίχημα είναι μεγάλο, και η ισορροπία μεταξύ "ισχύος" και "αντοχών" θα δοκιμαστεί.