Άγνωστος Στρατιώτης: Εκεί που έγιναν όλες οι μεγάλες κινητοποιήσεις για τη χώρα και τη δημοκρατία

 

Ποιοι τίμησαν το μήνυμα και ποιοι βεβήλωσαν το μνημείο; Ο Καλλέργης ή ο Όθωνας, ο Βενιζέλος ή ο Βασιλιάς, οι ΕΑΜίτες ή οι δωσίλογοι, οι φοιτητές και οι εργάτες κι ο Μ. Γλέζος ή η αστυνομία; Ο αγωνιζόμενος λαός ή η εκάστοτε εξουσία; - Γράφει ο ιστορικός και συγγραφέας Σπύρος Αλεξίου.

Και ξαφνικά(;) η πλατεία Συντάγματος και το πιο εμβληματικό της τοπόσημο, το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, ήρθαν στην επικαιρότητα. Στην πραγματικότητα ποτέ δεν έφυγαν, ήταν στο επίκεντρο κάθε κοινωνικής διαμαρτυρίας, όμως αυτές οι εικόνες τα τελευταία χρόνια απουσίαζαν από τα «αντικειμενικά» Μ.Μ.Ε.. Δεν μπορούσαν όμως να απουσιάζουν οι εικόνες των τελευταίων ημερών, όταν ο αγώνας ενός πατέρα θύματος στο έγκλημα των Τεμπών, του Πάνου Ρούτσι, προκάλεσε ένα πρωτοφανές κύμα συμπαράστασης που εκφράστηκε ποικιλοτρόπως, με επίκεντρο πάντα το εμβληματικό μνημείο. 

 

Το κύμα συμπαράστασης, όπως πάντα, προκάλεσε και αντίδραση, ο φυσικός νόμος ισχύει και στην κοινωνία. Στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης τα γνωστά «τρολ», μηχανικά ρομπότ ή και «άνθρωποι» (τυπικά), επιδόθηκαν σε διαγωνισμό λάσπης και χυδαιότητας κατά του «Παλιοαλβανού». Το αποτέλεσμα μικρό, μάλλον η δυσωδία τους ενίσχυε την οργή και τη συμπαράσταση. Υπήρξε όμως και η άλλη γραμμή: «Δημοσιογράφοι», ταυτισμένοι με την υπεράσπιση κάθε απάνθρωπης και αντιλαικής επιλογής, δήλωσαν πως «προσβάλλεται η αισθητική» τους από το «τσαντίρι» του Πάνου Ρούτσι μπροστά στο «Ιερό μνημείο». Από κοντά και πολιτικοί ογκόλιθοι, του διαμετρήματος της κ. Λατινοπούλου για παράδειγμα, κατέθεσαν και αυτοί τη «θιγμένη αισθητική» τους.

Παράξενη αισθητική! Δεν θίγεται, δεν ενοχλείται καν από τα διαμελισμένα και καμένα σώματα των 57 (τουλάχιστον) νέων παιδιών, δεν θίγεται από τα δάκρυα και τη φρίκη των γονιών που βιώνουν την τραγωδία, που παρέλαβαν κομμάτια των παιδιών τους σε πλαστικές σακούλες. Να θυμίσουμε πως στην ελληνική γλώσσα δεν υπάρχει λέξη που να αποδίδει την απώλεια του τέκνου. Θίγεται όμως αυτή η παράξενη αισθητική όταν τα ονόματα των νεκρών παιδιών γράφονται με το κόκκινο χρώμα του αίματος στο προαύλιο της Βουλής ή όταν έναν πατέρας αγωνίζεται να μάθει ποιοι έκαψαν ζωντανό το παιδί του!

Τελικά, παρά τον οχετό των «θιγμένων», ο Πάνος Ρούτσι, οι γονείς και το τμήμα της κοινωνίας που συνεχίζει να ζητά το δίκαιο νίκησαν. Προσωρινά ίσως, αλλά νίκησαν. Η ενιαία εξουσία (ας τελειώνουμε με τα αστεία περί … «διάκρισης των εξουσιών») αναδιπλώθηκε και το «τσαντίρι» του Ρούτσι έγινε σύμβολο. 

 

Η εξουσία αναδιπλώνεται, αλλά δεν ξεχνά: Αρχικά οι εκπρόσωποί της παρέστησαν τους χαρούμενους (!!!) που δικαιώθηκε ο Ρούτσι. Από την επομένη όμως τέλειωσε η …χαρά και ξεκίνησε μια ενορχηστρωμένη προσπάθεια να μετατραπεί ο εμβληματικός χώρος σε ένα «αποστειρωμένο» χώρο μόνο για …επίσημους! Και τελικά, ήρθε η «γραμμή» από τα πιο επίσημα χείλη, αυτά του Πρωθυπουργού:

«Πράγματι, για μερικές μέρες το κέντρο της πρωτεύουσας αναστατώθηκε. Τώρα όμως, εγείρεται ένα εύλογο ερώτημα: μπορεί ένα ιστορικό μνημείο όπως του Αγνώστου Στρατιώτη να γίνεται πεδίο εκδηλώσεων άσχετων με την αποστολή του; Η δική μου απάντηση είναι όχι. Πολύ περισσότερο, όταν όλοι οι πολίτες μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα σε χιλιάδες άλλους χώρους με συγκεντρώσεις ή διαδηλώσεις.

Γι’ αυτό και η κυβέρνηση αποφάσισε να ξεμπλέξει το κουβάρι των συναρμοδιοτήτων γύρω από τη φύλαξη και συντήρηση του μοναδικού αυτού τοπόσημου της Αθήνας. Με νομοθετική ρύθμιση, λοιπόν, την επόμενη εβδομάδα, αναθέτει την αποκλειστική ευθύνη για την προστασία και σωστή λειτουργία του Αγνώστου Στρατιώτη εκεί όπου ανήκει: στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.»

Σαφέστατος! Η «τρομερή μας η λαλιά» η ελληνική γλώσσα έχει τόσες λέξεις για να κρυφτείς! «Αναστατώθηκε το κέντρο», λέει ο πρωθυπουργός, εννοώντας τον αγώνα ενός πατέρα για το δίκιο και την παλλαϊκή στήριξή του! Η κορυφαία αναφορά όμως είναι το ερώτημα αν «μπορεί ένα ιστορικό μνημείο όπως του Αγνώστου Στρατιώτη να γίνεται πεδίο εκδηλώσεων άσχετων με την αποστολή του; Η δική μου απάντηση είναι όχι.»! Αναφορά που δείχνει, εκτός από τις προφανείς πολιτικές επιδιώξεις και τον φόβο που έχει προκαλέσει η νίκη των γονιών των Τεμπών, και ολοκληρωτική ιστορική αμνησία. Επιλεκτική, συνειδητή αμνησία! Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να φρεσκάρουμε τη μνήμη σχετικά με τις … «άσχετες εκδηλώσεις»!

Γιατί ονομάστηκε Πλατεία Συντάγματος

 

Ας ξεκινήσουμε από τα στοιχειώδη: Πλατεία Συντάγματος δεν ονομάστηκε τυχαία, όπως ξέρουμε. 3Ης του Σεπτέμβρη του 1843, ακριβώς στον χώρο που ήταν το «τσαντίρι» του Ρούτσι, ήταν συγκεντρωμένοι οι κάτοικοι της (μικρής τότε Αθήνας) με επικεφαλής τον Μακρυγιάννη, παραταγμένες οι στρατιωτικές μονάδες της φρουράς Αθηνών, στημένα τα 5 πυροβόλα και μπροστά, πάνω σε άλογο ο συνταγματάρχης Καλλέργης που απειλούσε ανοιχτά με χρήση βίας τον βασιλιά Όθωνα. Και σαν να μην έφτανε αυτή η «βεβήλωση», ακριβώς σε αυτόν τον χώρο ο Καλλέργης, με το πιστόλι στο χέρι θα απαγορεύσει στους πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων να μπουν στο Παλάτι, όσο κρατούσε η λαϊκή εξέγερση, μια πράξη μοναδική στην ιστορία του Ελληνικού κράτους!

Ο λόγος του Βενιζέλου για την Αναθεωρητική Βουλή

Στα χρόνια που ακολούθησαν ο χώρος θα είναι σταθερά ο τόπος κάθε σημαντικής πολιτικής και λαϊκής, συλλογικής έκφρασης. Ας τρέξουμε τον χρόνο κι ας φτάσουμε στις 5 Σεπτέμβρη του 1910. Δύο εβδομάδες μόνο μετά την εκλογή του ως βουλευτής και ως αρχηγός πολιτικού κόμματος πλέον (των Φιλελευθέρων), ο Βενιζέλος εκφώνησε βαρυσήμαντο πολιτικό λόγο, από το μπαλκόνι της «Μεγάλης Βρετανίας». Σπάνια στην ελληνική ιστορία ο χαρακτηρισμός «βαρυσήμαντος» ανταποκρίνεται σε τέτοιον βαθμό στην πραγματικότητα. Πρόκειται για μια ομιλία που καθόρισε την πολιτική ζωή του τόπου για τις επόμενες δεκαετίες. Το ακροατήριο, σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής, έφτανε τις 100.000 και είχαν κατακλύσει «το προαύλιον της Βουλής», τον χώρο δηλαδή του Άγνωστου Στρατιώτη.

Η γενική απεργία που απέτρεψε την επιστράτευση από τους Γερμανούς

Δεν έχουν τελειωμό οι «βεβηλώσεις»! Στις 19 Φλεβάρη του 1943, ο στρατηγός Βόλχελμ Σπάιντελ –στρατιωτικός διοικητής νοτίου Ελλάδας τότε- υπέγραψε το διάταγμα «περί υποχρεωτικής εργασίας του αστικού πληθυσμού της Ελλάδας». Το διάταγμα πρόβλεπε ότι «Έκαστος κάτοικος της Ελλάδος 16-45 ετών, υποχρεούται εάν το απαιτήσουν οι περιστάσεις να αναλάβει υποδεικνυόμενην προς αυτόν εργασία διά τας γερμανικάς και ιταλικάς υπηρεσίας. Οι άνδρες είναι υποχρεωμένοι να εργάζωνται έξω του τόπου της μονίμου κατοικίας, συγκροτημένοι εις συμβιωτικάς ομάδας στρατοπέδου». Με άλλα λόγια, οι Ναζί «επέτασσαν» όλο τον ανδρικό πληθυσμό που μπορούσε να δουλέψει. Το Διάταγμα δεν ανέφερε ρητά ότι οι επιστρατευμένοι θα μεταφέρονταν μέχρι και τα εργοστάσια στην Γερμανία. Όμως, αυτή ήταν η γενική πεποίθηση.

Η απάντηση ήρθε στις 24 Φλεβάρη: μια συγκλονιστική γενική απεργία και διαδήλωση 200.000 απλώθηκε από το Σύνταγμα σε όλη την Αθήνα, έδωσε και δεκάδες νεκρούς, ματαίωσε τα σχέδια των Ναζί. Μόνο η Ελλάδα δεν έστειλε εργάτες στα κολαστήρια της Γερμανίας. Κι όλα αυτά από μια «άσχετη εκδήλωση»!

Το αιματοκύλισμα της ειρηνικής διαδήλωσης του ΕΑΜ

Δύο χρόνια σχεδόν αργότερα, την Κυριακή 3 του Δεκέμβρη του 1944, ο χώρος του μνημείου θα βαφτεί πάλι με κόκκινο χρώμα, αυτήν τη φορά από πραγματικό αίμα. Η ειρηνική διαδήλωση του ΕΑΜ θα χτυπηθεί οργανωμένα τόσο από το κράτος όσο και από παρακρατικές οργανώσεις συνεργατών των Γερμανών που απλώς άλλαξαν αφεντικά μετά την απελευθέρωση. 21 νεκροί και εκατοντάδες τραυματίες, αληθινοί «άγνωστοι στρατιώτες» της Αντίστασης που άφησαν την τελευταία τους πνοή σε μια «άσχετη εκδήλωση».

Οι νεκροί στη διαμαρτυρία κατά του απαγχονισμού των δυο Κυπρίων αγωνιστών

Στις 9 Μάη 1956 χιλιάδες συγκεντρώθηκαν στην Ομόνοια και την οδό Σταδίου. Την άλλη μέρα οι Άγγλοι αποικιοκράτες θα απαγχόνιζαν τους Κύπριους αγωνιστές Καραολή και Δημητρίου. Η προσπάθεια των διαδηλωτών να φτάσουν στο Σύνταγμα και στη Βουλή απαγορεύτηκε από την αστυνομία, 4 νέοι έχασαν τη ζωή τους από τα πυρά. Η αλήθεια είναι πως στην περίπτωση αυτή, το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη δεν βεβηλώθηκε από μια «άσχετη εκδήλωση»!

Εξίσου επιτυχημένη ήταν και η προσπάθεια της Χούντας των Συνταγματαρχών να αποτρέψει τη … βεβήλωση του μνημείου! Βρίσκονται παντού οι φωτογραφίες αλλά και τα βίντεο με τα τανκς της Χούντας μέσα στον περίβολο της Βουλής αλλά και μπροστά στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη με προφανή στόχο να αποτραπούν «άσχετες εκδηλώσεις».

Η παρουσία Μίκη και Γλέζου με τις υψωμένες γροθιές

Μετά την πτώση της Χούντας, το μνημείο έμεινε …απροστάτευτο! Μπροστά στη Βουλή κατέληγαν οι διαδηλώσεις και οι πολύμορφες διαμαρτυρίες, είναι ο χώρος που η λαική θέληση «φωνάζει» στην εξουσία. Οι εικόνες από τις μεγάλες διαδηλώσεις του 2010 -2012 είναι νωπές στη μνήμη, η εικόνα των αιωνόβιων Μανόλη Γλέζου και Μίκη Θεοδωράκη με υψωμένες γροθιές μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη, περιτριγυρισμένοι από χιλιάδες νέους και νέες, έρχεται να προστεθεί στην αλυσίδα των «άσχετων εκδηλώσεων» που έγραψαν την ιστορία της Ελλάδας.

Δείγμα φόβου

Όλες είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: την πολύμορφη, δυναμική είσοδο του λαϊκού παράγοντα στο πολιτικό προσκήνιο. Αυτή είναι η «ενοχλητική» πλευρά και όχι -φυσικά- τα ονόματα των παιδιών που δολοφονήθηκαν στα Τέμπη και τα κεριά στη μνήμη τους. Η προσπάθεια να μετατραπεί σε «απαγορευμένο τόπο» δεν είναι επίδειξη δύναμης, είναι δείγμα φόβου. Σε τελική ανάλυση, ποια είναι η «αποστολή» του μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη, για την οποία κόπτεται ο πρωθυπουργός;

«Εἷς οἰωνὸς ἄριστος ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης»!

Μα, υπάρχει χαραγμένη στο μνημείο: «εἷς οἰωνὸς ἄριστος ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης»! Ο στίχος 243 από τη ραψωδία Μ της Ιλιάδας! Ένα είναι το καλό σημάδι, να αγωνίζεσαι για την πατρίδα σου! Αυτό συμβολίζει ο Άγνωστος Στρατιώτης κι ας αναρωτηθούμε, ποιοι τίμησαν το μήνυμα και ποιοι βεβήλωσαν το μνημείο; Ο Καλλέργης ή ο Όθωνας, ο Βενιζέλος ή ο Βασιλιάς, οι ΕΑΜίτες ή οι δωσίλογοι, οι φοιτητές και οι εργάτες κι ο Μ. Γλέζος ή η αστυνομία; Ο αγωνιζόμενος λαός ή η εκάστοτε εξουσία; Δεν υπάρχει δίλημμα, ιστορία θα συνεχίσει να γράφεται γιατί «πατρίδα» δεν είναι τα βοσκοτόπια του ΟΠΕΚΕΠΕ, πατρίδα είναι η Ελευθερία και το Δίκαιο!

Και για να μην ξεχνιόμαστε: Την περίφημη αυτή φράση ο Όμηρος δεν την βάζει στα χείλη κάποιου Έλληνα ήρωα. Την λέει η πιο ευγενική μορφή της Ιλιάδας που είναι φυσικά ο Έκτορας, ένας «εχθρός»! Μην το μάθουν όμως όλοι αυτοί οι πατριδοκάπηλοι, είναι ικανοί να ζητήσουν να σβηστεί η φράση γιατί … «βεβηλώνει το μνημείο»!

(Ο Σπύρος Αλεξίου είναι ιστορικός και συγγραφέας)

dnews.gr