«Ο Αλγόριθμος και η Δημοκρατία»

Άρθρο - Άποψη στην εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ"

Ποιος αποφασίζει σήμερα τι μαθαίνουμε, τι διαβάζουμε και τι πιστεύουμε; Παλιά ήταν οι εφημερίδες, τα ραδιόφωνα και οι τηλεοράσεις. Τώρα, αυτή τη δουλειά την έχουν αναλάβει αόρατοι «αλγόριθμοι». Αυτά τα μικρά κομμάτια προγράμματος που καθορίζουν τι θα εμφανιστεί στην οθόνη μας. Αυτοί επιλέγουν ποια ανάρτηση θα δούμε στο Facebook, ποιο βίντεο θα μας προτείνει το YouTube, ποια είδηση θα φανεί πρώτη στο κινητό μας. Και κάπως έτσι, χωρίς να το καταλάβουμε, οι αλγόριθμοι έγιναν οι νέοι εκδότες του κόσμου. Δεν έχουν πρόσωπο, δεν έχουν γνώμη, δεν έχουν συνείδηση. Έχουν μόνο έναν στόχο, το να μας κρατούν όσο περισσότερο μπορούν μπροστά στην οθόνη.

Άρθρο - Άποψη στην εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ" Απόστολος Καψάλης

Για να το πετύχουν αυτό, στην κυριολεξία μας «παρακολουθούν». Όχι με κακή πρόθεση, αλλά με μαθηματική ψυχρότητα που μετράει με ακρίβεια: τι μας αρέσει, σε ποια θέματα σταματάμε, ποια βίντεο βλέπουμε μέχρι τέλους. Και μετά, μας δείχνουν περισσότερο από τα ίδια. Έτσι δημιουργούνται οι λεγόμενες «φούσκες πληροφόρησης». Ζούμε μέσα σε έναν ψηφιακό κόσμο φτιαγμένο στα μέτρα μας, όπου ακούμε μόνο απόψεις που συμφωνούν με τις δικές μας. Και τότε γεννιέται το ερώτημα: Πώς μπορεί να υπάρξει δημοκρατία, αν δεν ακούμε ποτέ τον άλλον; 

Αν δεν ερχόμαστε σε επαφή με διαφορετικές ιδέες, αν δεν μαθαίνουμε να συζητάμε με επιχειρήματα, αλλά απλώς να επιβεβαιώνουμε όσα ήδη πιστεύουμε;

Το διαδίκτυο υποσχέθηκε κάποτε να δώσει φωνή σε όλους. Και πράγματι, σήμερα ο καθένας μπορεί να γράψει, να σχολιάσει, να ακουστεί η γνώμη του. Όμως η φωνή αυτή χάνεται συχνά μέσα στον θόρυβο. Οι ακραίες ή ψεύτικες ειδήσεις διαδίδονται πιο γρήγορα, γιατί απλώς τραβούν το ενδιαφέρον. Οι αλγόριθμοι δεν ξεχωρίζουν την αλήθεια από το ψέμα παρά μόνο ξεχωρίζουν αυτό που προκαλεί αντίδραση. Έτσι, η προσοχή μας γίνεται πολύτιμη και η αλήθεια συχνά μπαίνει στο περιθώριο. 

Μήπως τελικά ο δημόσιος διάλογος κινδυνεύει να γίνει ένα παιχνίδι εντυπώσεων;

Η λύση δεν είναι να δαιμονοποιήσουμε την τεχνολογία. Οι αλγόριθμοι δεν είναι «κακοί». Είναι εργαλεία. Το θέμα είναι πώς τους χρησιμοποιούμε και ποιος τους ελέγχει. Οι εταιρείες που τους σχεδιάζουν πρέπει να είναι πιο διαφανείς, να εξηγούν με ποια λογική προβάλλεται ένα περιεχόμενο και όχι ένα άλλο. Και εμείς, οι πολίτες, πρέπει να μάθουμε να είμαστε πιο κριτικοί, να μην καταπίνουμε ό,τι βλέπουμε στο διαδίκτυο χωρίς σκέψη, να ψάχνουμε, να ρωτάμε, να συζητάμε. Γιατί η δημοκρατία δεν είναι απλώς το δικαίωμα να μιλάς, αλλά και η υποχρέωση να ακούς.

Ο αλγόριθμος δεν είναι εχθρός της δημοκρατίας, είναι το καθρέφτισμά της. Αν του δείχνουμε μίσος, υπερβολές και φανατισμό, αυτά θα μας επιστρέψει. Αν του δείξουμε ενδιαφέρον για γνώση, διάλογο και αλήθεια, τότε θα γίνει εργαλείο προόδου. Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι να σταματήσουμε τους αλγόριθμους, αλλά να τους «εκδημοκρατίσουμε», να τους κάνουμε συμμάχους της ελεύθερης σκέψης και όχι δυνάστες της προσοχής μας. 

Γιατί στο τέλος, τη Δημοκρατία δεν θα τη χάσουμε από μια μεγάλη απόφαση, αλλά από χιλιάδες μικρές στιγμές όπου αφήσαμε τον αλγόριθμο να σκέφτεται για εμάς. Και αυτό, σε μια κοινωνία που θέλει να λέγεται ελεύθερη, είναι ίσως το πιο επικίνδυνο «πρόγραμμα» απ’ όλα.