Κρήτη: Από τις ζωοκλοπές στην κοκαΐνη

 Οι ζωοκλοπές στην Κρήτη είναι και σήμερα μια πραγματικότητα. Το έγκλημα μετεξελίχθηκε σε χασισοκαλλιέργεια και εμπόριο κοκαϊνης με τη στήριξη ενός διεφθαρμένου συστήματος. 

Έρευνα της Μαρίας Ρηγούτσου.

«Παλιά η ζωοκλοπή γινόταν σχεδόν από ανάγκη. Δηλαδή, κλέβανε ένα-δυο κατσίκια, έτσι για να τα φάνε. Τώρα όμως έχει εντελώς διαφορετική μορφή. Τώρα είναι επιχειρηματικότητα. Γίνεται η ζωοκλοπή για επιχείρηση, για να τα πάρουν, να τα πουλήσουν ή να τα καταναλώσουν σε γάμους, βαφτίσεις κτλ. (σ.σ. συνήθως απαιτούνται ένα με δυο τόνοι κρέατος).  Γίνονται πολλές κλοπές. Υπάρχει όμως η ομερτά. Από τις κλοπές που γίνονται ούτε μία στις δέκα δεν φτάνει στην αστυνομία. Δεν μιλάνε, δεν καταγγέλλουν. Προσπαθούν από μόνοι τους… Το χειρότερο όμως είναι να γίνει η ζωοκλοπή για εκδίκηση. Να σου σκοτώσουν τα ζώα για λόγους εκδίκησης. Είναι το χειρότερο, το πιο σκληρό, το πιο άνανδρο», λέει o Ν στην DW και την Μαρία Ρηγούτσου. 

Μονοπάτι που ακολούθησαν ζωοκλέφτες μαζί με δεκάδες με πρόβατα που είχαν κλέψει Εικόνα: Maria Rigoutsou/DW

Ο Ν. είναι μεγάλος σε ηλικία και γνωρίζει καλά πώς και γιατί γίνονται οι ζωοκλοπές. Για ευνόητους λόγους στο ρεπορτάζ δεν αναφέρονται ονόματα και περιοχές. Βρισκόμαστε πάντως σε ένα μικρό χωριό κάπου στο κέντρο της  Κρήτης. 

Τα ζώα σύμφωνα με τον Ν. τα κλέβουν όταν έχει φεγγάρι και τα φορτώνουν σε κλεμμένα αυτοκίνητα. Οι κινήσεις του κτηνοτρόφου παρακολουθούνται για μέρες και ο «δότης», κάποιος που γνωρίζει καλά το θύμα και την περιοχή, δίνει πληροφορίες και οδηγίες προς τα πού θα κατευθυνθούν με το αυτοκίνητο ή από ποια μονοπάτια θα περάσουν οι κλέφτες με τα ζώα. Είναι αδύνατον να γίνει ζωοκλοπή χωρίς τη συνεργασία ντόπιου που να ξέρει καλά τα κατατόπια.

Η δύναμη του όρκου

Κάποια χιλιόμετρα βορειότερα σε ένα άλλο χωριό συναντάμε τον X. θύμα ζωοκλοπής, δυο φορές. Είναι από αυτούς που επέλεξαν να μην απευθυνθούν στην αστυνομία και να λύσει τη διένεξη μόνος του. «Όταν πάμε στην αστυνομία οι κλέφτες εξαγριώνονται και παίρνουν άλλα μέτρα διαφορετικά και σφίγγει ο κλοιός και αναγκάζονται κι αυτοί να χειριστούν το θέμα αλλιώς. Στην αστυνομία δεν πήγα γιατί είχα κάποιους συντέκνους, κουμπάρους από εκείνη τη μεριά (σ.σ. των ζωοκλεφτών), οι οποίοι όμως με εμπαίξανε».

Στην Κρήτη παλιά ήταν ζήτημα τιμής οι σύντεκνοι να μην σου πουν ποτέ ψέματα, να μην σου αποκρύψουν την αλήθεια. Αν τους ρώταγες και ήξεραν, έπρεπε να σου πουν ποιοι είχαν κλέψει τα ζώα και πού βρίσκονταν. Οι σύντεκνοι του Χ. όμως δεν του είπαν την αλήθεια όταν εκείνος είχε υποψίες και τους ρώτησε. Κάποια στιγμή όμως έμαθε τι συνέβη όταν ένας άλλος σύντεκνος, φίλος των ζωοκλεφτών, πήρε τον Χ. και τον οδήγησε στην εκκλησία. Εκεί τον όρκισε πως θα του έλεγε τα ονόματα αλλά δεν έπρεπε ποτέ να τον προδώσει.

Ο όρκος είναι ιερός σε αυτούς τους κύκλους και ίσως το μόνο που σέβονται. Ο Χ. κράτησε το λόγο του, δεν τον πρόδωσε αλλά πήρε το νόμο στα χέρια του. Ένα βράδυ είδε τους ζωοκλέφτες μέσα στο αμάξι τους και τους πυροβόλησε. Είχαν και αυτοί όπλα. «Ήταν πολύ ζόρικα», όπως λέει. Στο τέλος, μετά από δυο χρόνια, μπήκαν στη μέση οι «μεσιτάδες» (άνθρωποι που χαίρουν εκτίμησης και από τις δυο πλευρές) και κάνανε «σασμό». Του επέστρεψαν σχεδόν τα μισά ζώα αλλά η οικονομική ζημιά ήταν μεγάλη. Συνήθως κυμαίνεται σε μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ. Σε κάποιες περιπτώσεις οι ζωοκλέφτες καλούν τα θύματά τους σε γάμους ή βαφτίσεις να φάνε τα δικά τους ζώα και για να αποφύγουν αντεκδικήσεις τους ζητούν να γίνουν κουμπάροι. Εκείνοι φοβούμενοι αντίποινα πολύ συχνά δέχονται.

Μεγάλη η ζήτηση και κατανάλωση κρέατος στην Κρήτη Εικόνα: Maria Rigoutsou/DW

Ο Χ. εκτός από ζώα διατηρεί και κρεοπωλείο και όπως μας λέει επεδίωξε από την αρχή να κάνει συντέκνους ζωοκλέφτες για να έχει μεγαλύτερη προστασία: «Είχαμε μάθει σε αυτό το σύστημα, σε αυτό το μοντέλο, ότι δεν θα σε πειράξουμε, ας πούμε, στα σύνορα, στα βοσκοτόπια μας... Όταν έχω εσένα σύντεκνο που είσαι εδώ στην περιοχή βαρόνος, να το πω έτσι – λες, 'Ξέρεις κάτι; Θα έχω και μια ιδιαίτερη μεταχείριση'».

Η φυλακή σαν ένα είδος μεταπτυχιακού…

Στην Κρήτη η ευρύτερη οικογένεια συνεχίζει να παίζει σημαντικό ρόλο και για αυτό το λόγο επιδιώκονται οι «συντεκνιές». Όσο πιο μεγάλη είναι η οικογένεια τόσο πιο μεγάλη η επιρροή της. Η οικογένεια οφείλει να συμπαρίσταται, ανεξάρτητα εάν ένα μέλος της διέπραξε κάποιο αδίκημα.

Η ζωοκλοπή και η φυλακή ακόμα και σήμερα σε ορισμένες περιοχές θεωρούνται τιμή. Ξεκίνησε στα ορεινά, την εποχή της Τουρκοκρατίας όταν οι άνθρωποι ήταν πολύ φτωχοί και έκλεβαν από ανάγκη. Όποιος τότε έκλεβε, ήταν ένας άξιος και ικανός προστάτης της οικογένειάς του και καλός γαμπρός. Αν τύχαινε μάλιστα να μπει φυλακή για το κατόρθωμά του, ήταν μεγάλη τιμή και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας φρόντιζαν τα παιδιά του και μεριμνούσαν για τις ανάγκες του σπιτιού. Αυτό συμβαίνει ακόμα και σήμερα. Όταν οι οικογένειες συμφωνούν ποιο από τα μέλη θα αναλάβει την ευθύνη της ζωοκλοπής ώστε εάν συλληφθεί και ενδεχομένως καταδικαστεί, οι υπόλοιποι αναλαμβάνουν τις δικές του οικονομικές και άλλες υποχρεώσεις.

Ο Χ. επαναλαμβάνει πάντως πως τα περισσότερα θύματα δεν θέλουν την ανάμειξη της αστυνομίας και αναφέρει το παράδειγμα ενός άλλου συντέκνου του, επίσης θύματος ζωοκλοπής. Αυτός δεν τα βρήκε με τους «μεσιτάδες». Κάποια στιγμή «θόλωσε το μυαλό του» που του πήραν τα ζώα και είπε στη γυναίκα του να μπει στο αμάξι. Εκείνη οδηγούσε και εκείνος πυροβολούσε μέσα από το αυτοκίνητο τα σπίτια των ζωοκλεφτών. Παραδόθηκε τελικά στις αρχές και αποφυλακίστηκε πριν από μερικούς μήνες. «Ο συγκεκριμένος τώρα έχει φτάσει στο τοπ, έχει φτάσει στο τέρμα της σταδιοδρομίας του. Δηλαδή τώρα έχει πάρει όλα τα «διπλώματα». Πώς να σας το πω; Του έκανε καλό η φυλακή. Ανέβηκε στην ιεραρχία, είναι τώρα στην κλίκα τη δική του ο πιο σεβάσμιος, ο πιο μεγάλος, ο πιο δυνατός», λέει ο Χ.

Γιώργος Παπακωσταντής, Διδάκτορας Κοινωνικής Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και πρώην ανώτερο στέλεχος της Ελληνικής ΑστυνομίαςΕικόνα: Maria Rigoutsou/DW

Σύμφωνα με τον Γιώργο Παπακωσταντή, Διδάκτορα Κοινωνικής Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και πρώην ανώτερο στέλεχος της Ελληνικής Αστυνομίας (ανάμεσα σε πολλά άλλα και πρώην σύμβουλος-εμπειρογνώμονας στη μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στην Ε.Ε.), το έγκλημα της ζωοκλοπής φθίνει, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν στατιστικά στοιχεία μια και δεν υπάρχουν αντίστοιχες μελέτες αλλά και γιατί  το έγκλημα συνήθως δεν καταγγέλλεται. Και σήμερα πάντως γίνονται πολλές ζωοκλοπές. Kλέβονται δεκάδες ή και εκατοντάδες ζώα, κυρίως πρόβατα με σημαντική οικονομική ζημία.

Η μετεξέλιξη της ζωοκλοπής και η στήριξη του συστήματος

Η ζωοκλοπή με την πάροδο των χρόνων μετεξελίχθηκε. Πολλοί από τους ζωοκλέφτες στράφηκαν στη χασισοκαλλιέργεια. Κι ενώ μπορεί στην αρχή, η ενασχόληση να μην ήταν και τόσο αποδεκτή από την τοπική κοινωνία, στη συνέχεια όταν ο περίγυρος έβλεπε πως ήταν προσοδοφόρα και οι χασισοκαλλιεργητές πολύ εύκολα μπορούσαν να αποκτήσουν πανάκριβα αυτοκίνητα και σπίτια, πείστηκαν.

Μάλιστα όπως αναφέρει ο κ. Παπακωσταντής στην DW, σε κάποια ορεινά χωριά έχουν ακόμα και επίχρυσα πόμολα: «Μιλάμε για τέτοιες αντιλήψεις και γενικά μια άγρια, εντελώς αλλοτριωμένη κατανάλωση, με σκοπό κυρίως την επίδειξη και την ικανοποίηση ενός κόμπλεξ που έχει προκύψει από παλιά με την απόλυτη φτώχεια που έχουν ζήσει πολλοί από αυτούς. Οι πιο έξυπνοι - λίγοι όμως - κάποια χρήματα που έβγαλαν μαζικά μέσα από τις παράνομες δραστηριότητες, τα επένδυσαν σε νόμιμες δραστηριότητες. Και όχι μόνο αυτό, αλλά με την επιρροή που απέκτησαν έγιναν επώνυμοι επιχειρηματίες και κάποιοι απέκτησαν και πολιτική επιρροή. Δηλαδή ασχολήθηκαν και με την πολιτική. Όταν έχεις απεριόριστα χρήματα - δηλαδή εάν βγάζεις από ναρκωτικά, από επιδοτήσεις κτλ. γύρω στις 500.000 ευρώ το χρόνο - μιλάω για ένα ποσό το οποίο είναι πολύ σύνηθες γι’ αυτούς - προφανώς μετά από 10 χρόνια θα βρεθείς με πέντε και έξι τουριστικές βίλες, θα βρεθείς με πολυτελή αυτοκίνητα και διαμερίσματα στο Ηράκλειο, στο Ρέθυμνο με επιχειρήσεις… θα είσαι κύριος…».

To εξώφυλλο του βιβλίου του Γιώργου Παπακωσταντή με τίτλο «Από την Παράδοση στην Παράβαση»Εικόνα: Maria Rigoutsou/DW

Αργότερα οι χασισοκαλλιεργητές  ασχολήθηκαν και με το εμπόριο κοκαΐνης:«Οι ίδιοι αυτοί χονδρέμποροι που συνήθως ήταν πιο έξυπνοι από τους μπρουτάλ καλλιεργητές, την έφεραν μετά ως ανταμοιβή κατά κάποιο τρόπο και άρχισαν σιγά-σιγά να βάζουν την κόκα στα στέκια των καλλιεργητών, λέγοντας ότι είναι πιο δυνατή από το χασίς, ότι αυτή σε ‘φτιάχνει’ και μάλιστα λόγω της νοοτροπίας, της κρητικής λεβεντιάς, της ανδρείας, της δύναμης και της ζωτικότητας, η κόκα πέρασε εύκολα, ενώ η ηρωίνη δεν πέρασε», επισημαίνει ο κ. Παπακωσταντής.

Συγκεκριμένοι αριθμοί και στατιστικές δεν υπάρχουν ούτε σε αυτή την περίπτωση, η αύξηση των κατασχέσεων όμως από τις αστυνομικές αρχές μαρτυρά μια σημαντική άνοδο.

Το συμπέρασμα πάντως που προκύπτει μέσα από τις πάμπολλες συζητήσεις που κάναμε,  είναι ότι διαχρονικά όλα αυτά τα κυκλώματα  συντηρούνται από μια μερίδα πολιτικών όλων σχεδόν των κομμάτων, οι οποίοι εξαργυρώνουν τη στήριξη τους με ψήφους. Όσοι πολιτικοί προσπάθησαν να εξυγιάνουν το σύστημα, απλά, όπως μας τόνισαν, δεν επανεξελέγησαν. Και όπως εύστοχα τονίζει ο κ. Παπακωσταντής: «Πάντα το οργανωμένο έγκλημα χρησιμοποιεί κρατικούς υπαλλήλους. Πάντα θα υπάρχουν κάποιοι διεφθαρμένοι κρατικοί υπάλληλοι, πολιτικοί, δικηγόροι».

Το θέμα ωστόσο είναι το εάν θα υπάρξει κάποτε πολιτική βούληση ουσιαστικής και πολύπλευρης αντιμετώπισης της εγκληματικότητας στην Κρήτη (και όχι μόνο). Πότε θα αποδίδεται εν τέλει δικαιοσύνη έτσι ώστε τελικά το τίμημα να μην το πληρώνουν μόνο οι πιο αδύναμοι, αλλά αδιακρίτως, όλοι όσοι συμμετέχουν στο οργανωμένο έγκλημα, άρα και οι εγκληματίες με τα «λευκά κολλάρα».

Πότε θα σταματήσει επιτέλους η επιλεκτική λειτουργία του Συστήματος Ποινικής Δικαιοσύνης;

Μαρία Ρηγούτσου Δημοσιογράφος στην Ελληνική Σύνταξη της DW. Ασχολείται με πολιτικά, πολιτιστικά & κοινωνικά θέματα.

dw.com/el