Ένα μεσημέρι με τους εθελοντές δασοπυροσβέστες της Εκάλης

 

Σε μία σύντομη επίδειξη, οκτώ άτομα επιχειρούν στη σειρά για διάνοιξη λωρίδας σε πλαγιά. Φορώντας κανονικά τον εξοπλισμό τους, περισκελίδες, αντιπυρετικά ρούχα, γάντια, σακίδια, βαδίζουν ο ένας πίσω απ’ τον άλλον, όπως θα έκαναν σε πραγματικές συνθήκες. Προπορεύεται ο χειριστής του αλυσοπρίονου, ανοίγοντας δρόμο μέσα στη βλάστηση, και ακολουθούν τα υπόλοιπα, πιο ελαφριά εργαλεία καθαρισμού, ώσπου αφήνουν πίσω τους μια ζώνη σκαμμένου χώματος, χωρίς βλάστηση, χωρίς καν ρίζες – η φωτιά ενδέχεται να μεταφερθεί και υπογείως, όπως έμαθα.

Ακόμη και σε αυτές τις συνθήκες προσομοίωσης, ο θόρυβος δεν αφήνει περιθώρια για λεκτική επικοινωνία. Παρατηρώ τις κινήσεις τους. Το χτύπημα στην πλάτη του μπροστινού σηματοδοτεί κάποιο κωδικοποιημένο μήνυμα. Τα δύο χτυπήματα, ένα διαφορετικό μήνυμα, ίσως μία προειδοποίηση ή μία οδηγία για αναδιάταξη της σειράς, ώστε να ξεκουραστεί εκείνος που προηγείται με το βαρύτερο εργαλείο.

Χωρίς να καθυστερήσουν στιγμή, αλλάζουν θέση και συνεχίζουν τις εργασίες στα επόμενα μέτρα.

«Πρέπει να είσαι σε θέση να μιλάς με τα μάτια, είναι πολύ κρίσιμη η επικοινωνία την ώρα που επιχειρείς στο δάσος», θα μου εξηγήσει λίγο αργότερα ο Γιώργος Δερτιλής, πρόεδρος τα τελευταία χρόνια στην Ομάδα Εθελοντών Δασοπυροσβεστών Διασωστών Εκάλης. «Γι’ αυτό επιμένουμε ως ομάδα σε ένα αυστηρά οργανωμένο πρωτόκολλο συνεχούς εκπαίδευσης για όλα τα μέλη, ανεξαιρέτως. Εκτός αυτού, η γρήγορη επικοινωνία προκύπτει βεβαίως και από την καθημερινή τριβή – πλέον, οι περισσότεροι νιώθουμε σαν οικογένεια μεταξύ μας».

Όλοι και όλες έχουν να αφηγηθούν αμέτρητες ιστορίες από τη διαδρομή τους στον σύλλογο – δασικές πυρκαγιές στη Βαρυμπόμπη, τον Υμηττό, αποστολές εκτός τομέα όπως στη Δαδιά, τη Θεσσαλία μετά τον Ντάνιελ, απεγκλωβισμούς από ακραίες χιονοπτώσεις, διασώσεις σε τροχαία ατυχήματα, πυρκαγιές σε σπίτια. Όπως θα παρατηρήσουμε, είναι άνθρωποι αρκετά ετερόκλητοι μεταξύ τους, από διαφορετικά επαγγέλματα, υπάλληλοι γραφείου, λογιστές, τεχνίτες, προγραμματιστές υπολογιστών, στρατιωτικοί, οδηγοί, που στην ουσία «έχουν ένα και μόνο κοινό», επισημαίνει ο Γιώργος, «τη θέληση για προσφορά στην κοινωνία».

Είναι άνθρωποι σαν εμένα ή εσένα, που αποφάσισαν να μη μείνουν αμέτοχοι στο έργο το οποίο βλέπουμε, δυστυχώς, να επαναλαμβάνεται κάθε καλοκαίρι, με όλο και πιο εφιαλτικές διαστάσεις. Είναι λάθος να τους αναγνωρίζουμε ως «ήρωες», διότι έτσι ξεχνάμε ότι έχουν πολύ συγκεκριμένες ανάγκες. Ανάγκες για τις οποίες χρειάζεται τελικά να βάλουν οι ίδιοι το χέρι στην τσέπη.

 

 Έχουμε επισκεφθεί την έδρα του συλλόγου, σε μία έκταση που τους έχει παραχωρηθεί από τον καλλικρατικό δήμο Κηφισιάς. Ο δήμος καλύπτει επίσης σε σταθερή βάση τα τρέχοντα έξοδα του κτιρίου (νερό, ρεύμα) και τα καύσιμα των οχημάτων – και τέλος. Για όλα τα υπόλοιπα έξοδα, όπως για τις ειδικές στολές δασοπυρόσβεσης, τα εργαλεία, αλλά και τη συντήρηση του στόλου οχημάτων, η ομάδα στηρίζεται καθαρά σε δωρεές από ιδιώτες και ιδρύματα, καταβάλλοντας ουσιαστικά όλο τον κόπο και την προσπάθεια για να τις εξασφαλίσει.

Όσον αφορά το πονεμένο ζήτημα της εξεύρεσης πόρων, το παράδειγμα της Ομάδας της Εκάλης είναι αντιπροσωπευτικό για τη γενική εικόνα: σε αντίθεση με άλλα κράτη της Ευρώπης όπως η Γαλλία όπου στο εθνικό σχέδιο δασοπροστασίας περιλαμβάνονται πόροι για τους εθελοντές (λαμβάνουν 8-12 € ανά ώρα ως αποζημίωση), στην Ελλάδα η κρατική βοήθεια απουσιάζει, κι έτσι όλες οι ομάδες επαφίενται αποκλειστικά σε ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Εντωμεταξύ, ανά την επικράτεια δραστηριοποιούνται πάνω από 50 εθελοντικές ομάδες δασοπυρόσβεσης, αριθμώντας συνολικά 5.500-6.500 εθελοντές, πιστοποιημένους ως εκπαιδευμένους από την Πολιτική Προστασία για να επιχειρούν σε σταθερή βάση υπό τις οδηγίες του Πυροσβεστικού Σώματος.

 

Πολλοί από αυτούς βρίσκονται στην πρώτη γραμμή σε κάθε μεγάλη πυρκαγιά. «Υπάρχουν διοικητές της Πυροσβεστικής οι οποίοι σε οργανωμένα κλιμάκια όπως της Εκάλης, της Ροδόπολης ή του Άγιου Στέφανου δίνουν ολόκληρους τομείς την κρίσιμη στιγμή, τους εμπιστεύονται», είχε επισημάνει σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου ο Ηλίας Τζηρίτης, συντονιστής δράσεων για δασικές πυρκαγιές στη WWF Ελλάς.

 

Αρωγός στις ανάγκες τους στέκεται ένα σημαντικό πρόγραμμα υποστήριξης, το οποίο τρέχει τα τελευταία τρία χρόνια από τη σύμπραξη της ΜΚΣ Δεσμός, της WWF Ελλάς και του Higgs.

Με αξιοκρατικά κριτήρια και επισκέψεις στα κλιμάκια ανά την Ελλάδα, οι συντονιστές του προγράμματος ανταποκρίνονται στοχευμένα στις ανάγκες των επιμέρους ομάδων, καλύπτοντας δύο διαφορετικά αλλά εξίσου σημαντικά σκέλη: την προμήθεια εξειδικευμένου εξοπλισμού πυρόσβεσης υψηλών προδιαγραφών (μια ευρεία γκάμα από εργαλεία ελάχιστου δυνατού βάρους, στολές, όργανα μέτρησης κ.ά.), αλλά και τη διοργάνωση ενός εκπαιδευτικού κύκλου σεμιναρίων, διά ζώσης και διαδικτυακά, για να υπάρχει η κατάλληλη τεχνογνωσία.

Συγκεκριμένα, η έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη πεζοπόρων τμημάτων, ρόλος που κρίνεται ιδιαίτερα κρίσιμος σε συνθήκες μεγάλων πυρκαγιών.

Ένα δείγμα για τη δράση των πεζοπόρων τμημάτων πήραμε με τη σύντομη επίδειξη που περιγράψαμε στην αρχή του κειμένου. Πρόκειται για τμήματα τα οποία επιχειρησιακά εργάζονται μέσα στο δάσος, συγκεκριμένα στην περίμετρο της πυρκαγιάς ή στο «καμμένο-άκαυτο» όπως λένε, διαμορφώνοντας μια διαχωριστική γραμμή ώστε να μην υπάρχουν αναζωπυρώσεις.

«Έτσι όπως εξελίσσονται οι πυρκαγιές, πρέπει να έχουμε πεζοπόρα τμήματα», τόνισε κατά τη διάρκεια της ομιλίας του ο Ηλίας Τζηρίτης, «σε περιπτώσεις πυρκαγιών όπως του Έβρου, όπου η περίμετρος έφτασε 120 χλμ., εάν δεν υπάρχουν άνθρωποι μέσα στο δάσος, να δουλέψουν επάνω σε ορεινές εκτάσεις, δεν κάνουμε τίποτα».

 

Μία πρότυπη ομάδα εθελοντισμού στην πρώτη γραμμή

Δεν έχουμε επιλέξει τυχαία το συγκεκριμένο κλιμάκιο. Από θέμα οργάνωσης και εγκαταστάσεων, η περίπτωση του συλλόγου Εκάλης αποτελεί ένα πρότυπο παράδειγμα, «ένα παράδειγμα που ακολουθεί επαγγελματικά στάνταρ», όπως ανέφερε ο Ηλίας Τζηρίτης.

Στις εγκαταστάσεις τους επί της λεωφ. Ελευθερίου Βενιζέλου διαθέτουν κοιτώνες, αποδυτήρια, μπάνια, χώρους εκπαίδευσης και μια σειρά από διαφορετικού τύπου οχήματα – από τα γρήγορα και ευέλικτα τύπου Α που είναι ιδανικά για πρώτη προσβολή, μέχρι δότες και οχήματα μεγάλης χωρητικότητας, τόσο για τα αστικά όσο και τα δασικά περιστατικά.

Πρόκειται για ένα μάχιμο κλιμάκιο, με 24ωρη λειτουργία και μεγάλη εμπειρία σε επιχειρήσεις. Για τη μεγάλη εικόνα, υπολογίζεται ότι το συγκεκριμένο κλιμάκιο επιχειρεί σε περίπου 400 συμβάντα ανά έτος, πάντα υπό τις οδηγίες της Πυροσβεστικής. Το 60% αυτών αφορά αστικά περιστατικά (πολύ συχνές οι φωτιές σε καμινάδες, σε οχήματα, σε κάδους κ.ά.), ενώ το 40% αφορά περιστατικά στην ύπαιθρο και το δάσος.

Όση ώρα βρίσκομαι εκεί, ακούγονται ειδοποιήσεις στον ασύρματο από τα κανάλια της πυροσβεστικής – ένα τροχαίο στη λεωφ. Κηφισίας, ένας εγκλωβισμός ζώου στα Βριλήσσια, μία πυρκαγιά σε κάδο στη λεωφ. Θησέως.

«Νομίζω ο περισσότερος κόσμος δεν έχει κάτι τόσο δραστήριο στο μυαλό του, όταν ακούει εθελοντής δασοπυροσβέστης, θεωρούν ότι είναι πιο χαλαρός ο ρόλος μας», μου αναφέρει η Μαριάννα Πυλού, αρχιτεκτόνισσα στο επάγγελμα και μέλος στην Ομάδα Εκάλης από το 2021, σήμερα με βαθμό Μάχιμου Α. «Όταν τους περιγράφω ότι η εκπαίδευση είναι συνεχής ή π.χ. ότι σε μια εβδομάδα χρειάστηκε να κάνω έναν απεγκλωβισμό, να επιχειρήσω σε μία δασική και επίσης να σβήσω έναν κάδο, ξαφνιάζονται».

 

Και όλα αυτά, ενώ παράλληλα όλα τα μέλη εργάζονται κανονικά στις δουλειές τους, αφιερώνοντας όσο μπορούν από τον χρόνο τους στις υπηρεσίες της Ομάδας, ανάλογα με τις δυνατότητές τους κάθε φορά – πολλοί είναι επίσης γονείς, ελεύθεροι επαγγελματίες, κάτοικοι μακρινών περιοχών.

 

Περισσότερα στο oneman.gr