Υποκρισία, σιωπή και θεάματα: το τρίγωνο της κοινωνικής αποτυχίας

 

Σε κάθε αποτρόπαιο έγκλημα που βλέπει το φως της δημοσιότητας, επανέρχεται ο ίδιος φαύλος κύκλος: σοκ, κατακραυγή, τηλεοπτική ανάλυση, ψηφιακή υστερία. Κι όμως, η πιο επικίνδυνη μορφή βίας δεν είναι αυτή που βλέπουμε – είναι αυτή που προσπερνάμε.

Η ελληνική κοινωνία δεν «σοκάρεται» πραγματικά από την αγριότητα. Σοκάρεται όταν της αποκαλύπτουν πως η αγριότητα υπήρχε δίπλα της και δεν την είδε. Ή – ακόμη χειρότερα – όταν τη γνώριζε αλλά επέλεξε τη σιωπή, τον φόβο ή την απάθεια.

Τι κάνουν οι θεσμοί όταν ένα παιδί πεθαίνει κάτω από ύποπτες συνθήκες; Πού είναι το κράτος πρόνοιας όταν μια οικογένεια ζει στο όριο της διάλυσης; Πώς είναι δυνατόν σχολεία, γείτονες, γιατροί, υπηρεσίες και φορείς να έχουν σημάδια μπροστά τους αλλά να μη συνδέουν ποτέ τις τελείες;

Και τι κάνουν τα ΜΜΕ; Παίζουν τον ρόλο του ανακριτή και του ψυχιάτρου, συχνά χωρίς γνώση, με μοναδικό όπλο την τηλεθέαση και το clickbait. Από τη μία πλευρά, ψευδοψυχολογικές αναλύσεις, συνεντεύξεις του τίποτα και εκπομπές που «ξεγυμνώνουν» τους κατηγορούμενους. Από την άλλη, υποκριτική ευαισθησία και δάκρυα στο πλατό.

Ούτε η Δικαιοσύνη ούτε η Επιστήμη χωρούν στα πάνελ. Εκεί χωρούν μόνο οι «δράκοι», τα «τέρατα», οι «σκηνοθέτες του κακού». Όσο πιο αποκρουστικό το αφήγημα, τόσο καλύτερα για την τηλεθέαση.

Κι ο κόσμος; Ο κόσμος θυμώνει. Αλλά όχι με το κράτος που αδιαφόρησε, όχι με τις υπηρεσίες που απέτυχαν, ούτε με τον κοινωνικό ιστό που ξηλώνεται αργά και σταθερά. Θυμώνει με τον «δράστη» γιατί έτσι βολεύεται. Είναι ευκολότερο να πεις «ήταν τρελός» ή «τέρας», παρά να αναρωτηθείς αν αυτό το τέρας το θρέψαμε και το αφήσαμε μόνο του.

Κάθε φορά, το έργο επαναλαμβάνεται. Η κοινωνία δεν αυτοκαθρεφτίζεται. Δεν ψάχνει στα ερείπια των θεσμών τα λάθη της. Θέλει αίμα, θέλει τιμωρία, θέλει θέαμα. Μέχρι την επόμενη «σοκαριστική» υπόθεση. Τότε όλα θα ξεκινήσουν από την αρχή.